کلید ها به طور کلی از نظر عملکرد به دو دسته تقسیم می شوند.
1-کلید های غیر قابل قطع زیر بار یا سکسیونر( (C
2- کلید های قابل زیر بار یا دژنکتور(D)
نکته:جدیدا سکسیونر قابل قطع زیر بار هم در بازار موجود می باشد ولی فرق آن با دژنکتور این است که مکانیزم خاموش کردن جرقه در سکسیونر با هوا می باشد در حالی که مکانیزم خاموش کردن جرقه در دژنکتور گاز SF6 یا روغن است همچنین شکل تیغه ها یا کنتاکت ها نیز متفاوت است.
انواع کلید ها
کلید های چاقویی یا کاردی:
کلید چاقویی نوعی کلید است که برای کنترل جریان برق استفاده می شود.این کلید از یک لولا تشکیل شده که به یک اهرم فلزی یا چاقو اجازه می دهد تا از/در یک فک یا شیار جابه جا شود. فک و لولا بر روی یک پایهء عایق نصب شده اند و چاقو یک دستهء عایق برای گرفتن دارد. وقتی چاقو داخل فک جامی افتداز کلید جریان عبور می کند.
کلید چاقویی باز
کلید چاقویی دو قطب دو پرتابه در یکی از دو حالت بسته بودن.
محدودهء قابل تحمل الکتریکی کلیدهای چاقویی استاندارد از۳۰ آمپر در ۲۵۰ ولت AC/DC تا ۶۰۰۰آمپر در ۶۰۰ولت AC/DCاست.
در دو نوع:
یک طرفه:قطع و وصل
دو طرفه :تغذیه مصرف کننده از دو محل یا دوشبکه دلخواه و یا تغذیه دو مصرف کننده دلخواه از یک شبکه
جریان کلید های یک طرفه:
15-30-60-100
جریان کلید های دو طرفه:
15-30-60-100
2-کلید فیوز ها:
نکته :(همه کلید فیوز ها یک طرفه هستند )
نوع قطع وصل این کلید ها فرق می کند.مثلا نوعzavir آن نوع گردان می باشد و قابل قطع زیر بار است.
آمپراژ این کلیدها:
160-250-400-630
3-کلید های گردان یا پاکو یا غلطکی:
به انواع زیر تقسیم می شود
1-یک طرفه
2-دو طرفه
3-چپگرد-راستگرد(سه فاز و تکفاز)
4-ستاره مثلث
5-دالاندر یا دهلاندر
6-کلید لاین یا ولتمر
7-کلید آمپر
کد کلید های گردان:
01:کلید گردان یکطرفه تکفاز
02:کلید گردان یکطرفه دوفاز
03:کلید گردان یکطرفه سه فاز
05:کلید گردان دوطرفه تکفاز
06: کلید گردان دوطرفه دو فاز
07: کلید گردان دوطرفه سه فاز
08:چپ گرد راستگرد سه فاز
10-ستاره مثلث
16-کلید گردان ولتمتر چهار حالته
17:کلید گردان ولتمتر پنج حالته
18- کلید گردان ولتمتر هفت حالته
39-کلید دوطرفه چهار پل(سه فاز و نول)
کد خوانی کلید های گردان:
مثال
07 630 یعنی 630 آمپر و طبق کد های بالا دوحالته سه فاز
10 40 یعنی 40 آمپر ستاره مثلث
16 16 یعنی 16 آمپر کلید ولتمتر سلکتور چهار حالته
آمپراژ کلید های گردان:
12-16-25-32-40-63-100-200-250-400-630
4-کلید های چدنی:
دارای انواع زیر می باشد
یکطرفه
دوطرفه
ستاره مثلث
چپگرد و راستگرد
در آمپراژهای زیر موجود می باشد:
16-25-63-100
که امروزه بیشتر از)(A 25 آن استفاده می شود.
5-کلیدهای مینیاتوری:
در انواع زیر ساخته می شود
یک پل
دوپل
سه پل
چهار پل
از نظر عملکرد به دو دسته تند کار که با حروف B,L مشخص می شوند و کند کار که با حروف C,G مشخص می شوند تقسیم می شود.
ساختار درونی کلید های مینیاتوری :
1) Actuator piker : for trip and reset
2) Actuator Device mechanism
3) Main contact : flow of current
4) Terminal Block
5) Bimetallic steel strip
6) Tripping calibration screw
7) Solenoid coil
8) Arc extinguisher
تشخیص میزان آمپر کلیدهای مینیاتوری :
6- کلید حرارتی(در گروه دژنکتورها می باشد)
این کلید ها همانند رله های اضافه جریان و یا بی متال ها اضافه جریان را قطع می کند با این تفاوت که به صورت دستی می توان آن را قطع و وصل کرد.
رنج جریان کلید های حرارتی :
1.——-.16 آمپر
16.——-.25 آمپر
25.——-.4 آمپر
63.———1آمپر
1———-1.6 آمپر
1.6———-2.5 آمپر
2.5———-4 آمپر
4———-6.3 آمپر
6.3———-10 آمپر
10———-16 آمپر
16———-25 آمپر
کلید های اتوماتیک (در دسته دژنکتور ها می باشند):
.بمنظور حفاظت تأسیسات روشنائی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز، کلید- فیوز و کلیدهای اتوماتیک استفاده می گردد. لیکن به لحاظ اینکه اولا فیوزها همیشه نمی توانند عمل حفاظت موضعی و سلکتیو را در انواع مختلف شبکه ها بطور کامل و بدون خطا انجام دهند و در ثانی بعلت اینکه در شبکه سه فاز در موقع ازدیاد جریان اغلب قطع سه فاز بطور همزمان لازم و ضروری است لذا نمی توان همیشه از فیوز و کلید- فیوز استفاده کرد. در ضمن در بعضی از شبکه های توزیع می بایست به محض برگشت جریان (ولتاژ) یا افت بیش از حد مجاز ولتاژ، مدار بطور خودکار قطع و آلارمهای لازم ایجاد گردد. همچنین در بعضی موارد ورود اتوماتیک یا دستی ژنراتور اضطراری یا ترانسفورماتور در شبکه توزیع جهت تداوم کار شبکه یا انجام تعمیرات دوره ای شبکه اجتناب ناپذیر می باشد. در چنین حالاتی فقط از کلید اتوماتیک می توان استفاده کرد.
کلیدهای اتوماتیک علاوه بر موارد فوق نسبت به فیوزها و کلید- فیوزها دارای مزایای زیر می باشند
کلید خودکار پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری بلافاصله مجددا آماده بهره برداری می باشد.
با کمک کنتاکتهای فرعی که در آن تعبیه شده می توان وضعیت کلید را در هر
حالت (قطع، وصل یا وقوع خطا) توسط سیگنال تعیین و در اطاق فرمان منعکس کرد.
ساختمان این کلیدها بگونه ای است که اگر کلید را بر روی یک مدار اتصال
کوتاه شده ببندیم، در ضمن عمل بسته شدن، رله اضافه جریان کلید بسرعت وارد
عمل شده و مدار را قطع می کند.
از نظر ساختمانی به دوسته تقسیم می شوند:
1-هوایی
2-کامپکت یا فشرده
از نظر قطع وصل به دودسته تقسیم میشوند:
- دستی
- موتور
از نظر نوع رله به دوسته تقسیم می شوند:
فقط رله حرارتی داشته باشد
رله حرارتی و مغناطیسی داشته باشد.
از نظر تنظیم نیز به دو دسته ثابت و قابل تنظیم تقسیم می شوند.
در آمپراژ زیر ساخته می شوند:
16-25-32-40-50-63-80-100-125-160-200-250-400-500-630-800-100-1250-1600
ساختار درونی :
8-کلید های مغناطیسی:
از نظر ساختمان دو نوع هستند
هوایی (کنتاکتور)
در بالا توضیح داده شد.
روغنی(کلید روغنی)
در کلید روغنی در درجه اول از روغن به عنوان عایق استفاده می شود و بدین جهت هر چه ولتاژ شبکه بیشتر باشد حجم روغن داخل کلید زیادتر می گردد بطوریکه وزن روغن در کلید روغنی 230 کیلوولت نزدیک به 20 تن می رسد و همین حجم زیاد روغن یکی از بزرگترین معایب این نوع کلید بخصوص در موقع آتش سوزی است. امروزه این نوع کلید ها توسط کلیدهای مدرن (گازی و کم روغن) بکلی کنار زده شده است. طرز کار کلید روغنی به این شکل است که در موقع قطع کلید و جدا شدن تیغه متحرک از کنتاکت ثابت تراکم جریان در یک نقطه از کنتاکتها بقدری زیاد می شود که باعث شروع جرقه در آن محل می گردد، در اثر حرارت شدید جرقه روغن تجزیه شده و ایجاد گاز می کند که بصورت حبابی اطراف جرقه را می پوشاند. با جدا شدن هر چه بیشتر تیغه از کنتاکت ثابت و طویل شدن جرقه، حباب گازی نیز بزرگتر می گردد و در ضمن اینکه مقداری از حرارت جرقه صرف بخار کردن و تجزیه روغن می شود، در اثر ازدیاد بیش از حد طول جرقه، قوس می شکند و جرقه قطع می شود.
مزیت این کلیدهای مغناطیسی نسبت به سایر کلید ها این است که اگر برق قطع شد کلید به صورت خودکار به حالت صفر بازگشته و خطر برق گرفتگی را از بین می برد همچنین از چند نقطه کنترل می شود و ….
کلید های روغنی در دو نوع یکضرب یک طرفه
دوضرب ستاره مثلث موجود می باشند.
مکانیزم کاری :
جهت مشاهده فیلم آموزشی فارسی طراحی تابلو برق کلیک کنید
بسته آموزشی فارسی تابلو برق